Hoeze baantjepik?

Het is al weer enkele weken geleden dat minister Asscher zich met een gepeperde uitspraak de hele Nederlandse media op de nek haalde. ‘Robots gaan onze banen inpikken’, waarschuwde hij. Nu het onzinnige stof enigszins lijkt nedergedaald, is het tijd voor het laatste woord.

We beginnen bij de bron. Bij Asscher zelf. De eerlijkheid gebiedt mij te zeggen dat enige nuance hier op zijn plek is. Wie de filmpjes van A tot Z bekijkt, moet op zijn minst toegeven dat zijn verhaal niet zo zwart is als de chocoladeletters doen vermoeden. Na de ‘strijdkreet’ volgt een betoog waarin hij waarschuwt. De volgende generatie moet worden klaargestoomd voor ander soort werk. ‘De traditionele arbeid zal steeds vaker door robots worden uitgevoerd. Maar die robots moeten wel worden geïnstalleerd en onderhouden. Hebben we hier tegen die tijd wel de juiste mensen voor? En zo nee, wordt het dan niet hoog tijd daar wat aan te doen?’ Point taken, al wordt behoorlijk wat talent klaargestoomd. Ik maak me daar minder zorgen over dan een paar jaar terug.

Persoonlijk denk ik dat Asscher heel goed wist wat het effect van zijn uitspraak zou zijn. TV, kranten en sociale media in rep en roer. ‘Naast immigranten nu de robots die mijn brood roven’! Henk en Ingrid zien de bui al hangen. Goed gezien Asscher. In een tijd van hoge werkeloosheid is angst voor baanverlies (hetzelfde geldt overigens voor elke andere fobie) een sterk instrument om een punt op de agenda te krijgen. Maar je had ook kunnen bedenken dat de eigenlijke boodschap met zo’n disproportioneel instrument wordt ondergesneeuwd.

Natuurlijk weet ook Asscher maar al te goed dat zonder robots de automotive uit Nederland helemaal verdwenen zou zijn. Ja, in Born staan meer dan 1.000 robots. Maar geloof maar niet dat BMW zijn mini’s door mensen zou laten lassen. Saillant detail: zelfs RTL-Z ging aan dit feit voorbij en econoom Mathijs Bouwman schermde met een IFR rapport in de hand - dat hij overigens veel te duur vond - met het feit dat Nederland er op robotgebied helemaal niet toe doet. ‘In Duitsland staan er veel en veel meer. Waar hebben we het over?’ Ook voor gerenommeerde journalisten is context soms lastig.

Gelukkig was er TU-hoogleraar Pieter Jonker voor wat tegengas. O.K. BNR Nieuwsradio had dan zijn naam verkeerd, maar ze lieten in ieder geval ruimte voor een cruciaal fenomeen: vergrijzing. Moeten opa en oma echt voor een onderminimumloontje aan de lopende band? Wees blij dat robots dit werk voor ons over gaan nemen. Bovendien kunnen ze onze steunkousen aantrekken zodat we niet bij de eerste opdoemende lichamelijke beperkingen voor de keuze staan: naar een tehuis of sociaal isolement.

Tot slot een insourcing overweging. Dus gewoon terughalen die productie. De Amerikanen zijn niet de enigen die hier druk mee zijn. Waarom? Loonkosten stijgen overal, ook in lagelonenlanden. In eigen land produceren blijkt dan zo gek nog niet. Tenzij je een lagelonenland wilt worden natuurlijk. Investeer dan vooral nièt in automatisering en robotica. Hou dan wel de lonen laag en dwing de werkvloer tot ouderwetse arbeidsdiscipline. Misschien dat je dan een paar jaar de concurrentie met de robot aan kan.